Nederland, topfinancier van de EU?
Het ‘grootste nettobetaler’-frame is een vals frame. Op de netto bijdrage per inwoner valt op z’n minst 45 euro af te dingen. Daarmee zou Nederland vier plaatsen dalen op de ranglijst. Nederland int douanerechten voor de EU en telt de overdracht als afdracht. Bovendien wordt de vergoeding niet meegerekend in de ontvangsten.
Bovenstaand kaartje wordt veelvuldig met de nodige verontwaardiging gedeeld op social media. Per hoofd zijn wij ogenschijnlijk de grootste nettobetaler aan de EU. Klopt dit?
Natuurlijk is Nederland op zichzelf niet de grootste betaler. Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje en het Verenigd Koninkrijk betalen aanzienlijk meer. Per inwoner zijn wij echter de grootste betaler. In 2017 ging het om 6,9 miljard euro. Wij ontvingen 3.7 miljard euro. Dan blijft er 3,2 miljard euro netto te betalen over, 187,36 euro per capita.
Grenspost
Wat in de rekensom mist? Drie miljard van de bijdrage bestaat uit traditioneel eigen middelen, in EU-jargon TOR genoemd. Dat is geld dat wij voor de EU innen. Hoofdzakelijk douaneheffingen op producten die de EU worden ingevoerd en niet per definitie voor Nederland bestemd zijn. Het is het gevolg van één interne EU-markt en de douane-unie. We hebben afgesproken dat EU-landen en enkele verdragslanden elkaar geen douanetarieven opleggen en dat we gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor de inning van heffingen aan de buitengrenzen.
Met Rotterdam als grootste haven en Schiphol als derde luchthaven van Europa is Nederland een hele grote EU-grenspost. We halen ruim 3.75 miljard euro aan EU-douaneheffingen binnen. Daarvan mogen we 750 miljoen euro van houden als vergoeding voor het douane-apparaat. We betalen drie miljard. Verhoudingsgewijs is dit deel van de bijdrage per capita ruim drie keer meer dan bijvoorbeeld in Duitsland. Het is ook het grootste deel van onze totale EU-bijdrage.
De heffingen komen veelal voor rekening van de consumenten in de landen van bestemming. Het lijkt alsof Nederland geld aan de EU heeft betaald, terwijl de kosten eigenlijk voor rekening van consumenten in andere landen zijn. De Europese Commissie is daarom van mening dat Nederland zo’n drie miljard euro aan douaneheffingen niet mee mag rekenen als afdracht aan de EU.
Nexit
De Commissie heeft hier een punt. De drie miljard is niet ons geld en dus ook geen afdracht. In dat geval zou de netto bijdrage per hoofd nog geen twaalf euro zijn. Zou je hetzelfde rekensommetje maken voor bijvoorbeeld Zweden, dan is de bijdrage per Zweedse inwoner ongeveer 160 euro.
Bovendien krijgen we 750 miljoen euro waarmee een deel van onze douane door de EU wordt betaald. De 750 miljoen euro zou dus moeten meetellen in de ontvangsten van de EU, maar dit bedrag wordt niet meegerekend omdat dit geld ons land niet verlaat. Dan valt de netto afdracht per capita 45 euro lager uit en zakken we vier plaatsen in de ranking.
De netto bijdrage, inclusief de TOR, is 3,2 miljard euro (6,9 afgedragen en 3,7 terug ontvangen). Dit relatief hoge bedrag wordt vaak gebruikt als argument voor een Nexit. Zouden we geen EU-lid zijn, valt dat hele bedrag dan vrij voor andere doelen? Het antwoord is nee. We zouden zeker 200 miljoen overhouden, de bijdrage zonder de TOR.
Grootste nettobetaler
Bij een Nexit zou de douane alleen heffen op goederen waarvan Nederland de eindbestemming is. Transitgoederen zouden verzegeld Rotterdam passeren. De TOR zou in het eerstvolgende EU-land worden geïnd. Kort gezegd, alleen de douaneopbrengst voor Nederland als eindbestemming blijft over. Ik heb getracht dat te becijferen. Bij gebrek aan bronnen over hoeveel ons land binnenkomt en -blijft en hoe de douanetarieven zijn opgebouwd, doe ik het met een aantal veronderstellingen.
Ik denk dat 40 procent met Nederland als eindbestemming Nederland een ruime schatting is, maar for the sake of the argument houden we het even aan. Onder handhaving van de EU-tarieven blijft er 1,5 miljard euro aan douanerechten over. De bijdrage van 750 miljoen euro is er niet meer, dus blijft er ten opzichte van nu 750 miljoen euro over voor de schatkist.
Bovendien zou de Nederlandse export naar de EU worden getarifeerd. Zoals gezegd ken ik de tarieven niet, of liever gezegd, de tariefstructuur is tergend ingewikkeld. Maar de intra EU export is goed voor 463 miljard euro. Zet daar eens 1 procent aan meerkosten op. Dan heb je het over ruim 4,6 miljard extra kosten. Het is duidelijk dat die balans met de meest voorzichtige schattingen al negatief uitvalt. Bovendien worden die extra kosten uiteindelijk opgebracht door de eindgebruiker, die wellicht binnen de EU een goedkoper alternatief heeft. Onze export naar de EU zou hierdoor zeker dalen.
Als je de EU niets vindt, bekt ‘grootste nettobetaler’ lekker. Alleen slaat het nergens op.