Schiphol praatte zoals gewoonlijk weer poep, ditmaal uit de populistische koker. Om te voorkomen dat beveiligers zouden staken, klaagde de luchthaven tevergeefs bij de rechter over de aanbestedingsregels van de EU.
Schiphol betoogde onlangs voor de rechter dat zij bij de aanbesteding van de beveiliging geen eisen aan de toepassing van de cao aan de bieders mag stellen, op grond van Europese aanbestedingsregels. De luchthaven hoopte dat de rechter een mogelijke staking van FNV Beveiliging zou verbieden. Gelukkig werd de eis afgewezen, maar daarbij bleef de sfeer hangen van de beknottende regels van de EU. Koren op de molen van anti-EU-populisten, die dit argument ook vaak gebruiken. In het geval van aanbestedingsregels luiden velen de klok, maar weten weinigen waar de klepel hangt.
Temco-arrest
Europese aanbestedingsregels gelden voor publieke bestedingen en zijn bedoeld om aanbestedingen eerlijk en transparant te laten verlopen. Het is een instrument om (semi-)overheidsprojecten in de gemeenschappelijke markt te zetten. Bedrijven in eigen land voorrang geven is verboden. Dat lijkt een beperking, maar dat is het niet. Met deze regels kan beveiligingsbedrijf Wakend Oog uit Klazienaveen in principe onder gelijke voorwaarden meedingen op de beveiliging van Madrid-Barajas en Schiphol.
Buiten de aanbestedingsregels is de Wet Overgang Van Onderneming veelal van toepassing op dit soort contractswisselingen. Daarmee is een wijziging van arbeidsvoorwaarden feitelijk niet mogelijk. In Nederland heeft FNV jarenlang gestreden en geprocedeerd om deze wet, feitelijk een omgezette Europese Richtlijn, van toepassing te krijgen op contractswisselingen. De omslag werd mede door onze Belgische vakbondscollega’s bereikt in 2002, in een zaak bij het Europese Hof, bekend als het Temco-arrest. Sindsdien volgen Nederlandse rechters dat arrest en is er meestal sprake van een overgang van onderneming.
Laagsteprijsdoctrine
Terug naar de aanbestedingsregels. Omdat de regels complex zijn en aanbestedingen vaak in rechtszaken overgaan vanwege vermeende ontduiking, zijn aanbesteders en inkopers uiterst voorzichtig. Er is een praktijk ontstaan waarbij de laagste prijs de meest concrete gunningsfactor is, onder het credo: het moet van de EU. Weinig kans op procedures, en je maakt de baas er ook nog blij mee.
Die laagsteprijsdoctrine is een doorn in het oog van vakbonden en contracters. Het leidt immers tot een race to the bottom, tot steeds lagere lonen en minder winst.
De EU sponsort een sociale dialoog tussen werkgevers en werknemers op zowel centraal niveau als bedrijfstakniveau. Daar komen Europese werkgevers- en werknemersorganisaties bij elkaar. In verschillende sectorale dialogen speelde de discussie over Europese aanbestedingen en de race to the bottom. Vandaar dat in onder andere in de beveiliging en schoonmaak sociale partners een handleiding voor Europese aanbestedingen hebben ontwikkeld. Daarin werd onder toezicht van de Europese Commissie tot achter de komma uiteengezet welke elementen in een aanbesteding mogen meewegen, waaronder toepassing van de cao.
Populistische kreet
Ik was zelf betrokken bij de eerste versie in de schoonmaak in 2005 en de gereviseerde versie in de beveiliging in 2018. Ik herinner mij de lange weg in 2005, toen we met een consultant en vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers uit alle lidstaten het eerst eens moesten worden wat erin moest, om vervolgens de bezwaren en correcties van de Europese Commissie te verwerken. Ik ben er nog steeds trots op dat ik deelnemer was aan zo’n belangrijk en complex proces. Ik schaam me voor een semi-overheidsbedrijf als Schiphol, dat nog steeds voor een dubbeltje op de eerste rang wil zitten en zich verschuilt achter een populistische kreet.
En voor de cynici onder mijn lezers: zowel de Wet Overgang Van Onderneming als de aanbestedingsregels laten zien dat vakbonden via hun Europese invloed de positie van werknemers in dit soort situaties behoorlijk hebben verbeterd.
De meest recente aanbestedingshandleiding voor particuliere beveliging in ENG
De meest recente aanbestedingshandleiding voor schoonmaak in NL
