Geplaatst op

Hoe Rosenmöller de onderwijsbonden een loer draaide

Er zaten zes partijen in gezamenlijkheid tegenover onderwijsminister Arie Slob. Rinda den Besten (PO-raad), Paul Rosenmöller (VO-raad), Jan de Vries (CNV Onderwijs), Jilles Veenstra (FvOv) Liesbeth Verheggen (AOb) en Ingrid Doornbos (AVS). Rosenmöller en Den Besten vertegenwoordigen de onderwijswerkgevers, AVS is een club van vijfduizend schooldirecteuren en FvOv een verzameling van kleine clubjes. Beiden niet echt in staat een achterban te mobiliseren. Het komt écht op FNV en CNV aan, samen goed voor 140.000 leden.

Toen er 460 miljoen (!!!) op tafel lag (36,5 miljoen meer dan gevraagd) en er twijfel rees, schoten werkgevers in hun rol als cao-onderhandelaars. Als CNV en FNV dit door hun vingers zouden laten glippen, zouden werkgevers hen weigeren aan de cao-tafel. De werkgevers, die eerst de bonden nodig waren om maximale druk op Slob te zetten, plaatsen bonden nu in een prisoner’s dilemma. Een smerig spel waar ik vooral doorgewinterd politicus, GroenLinks-senator en oud-vakbondsbestuurder Rosenmöller van verdenk. Rinda den Besten heeft nauwelijks ervaring met landelijke politiek en vakbonden. Ze heeft Nederlands gestudeerd en was wethouder in Utrecht.

Incidenteel geld

De vakbonden gaan echter ook niet vrijuit. Ze stapelden fout op fout. Ten eerste stelden de gezamenlijke bonden een ultimatum. In het eerste gedeelte, het feitelijke ultimatum, eisten zij 423 miljoen extra voor 2020. Dat is een klip en klare eis voor incidenteel geld.

In de verdere uitleg, waar een normaal mens geen touw aan vast kan knopen, hebben de bonden alvast het geld verdeeld over hun subsectoren voor 2020 en 2021, wat opgeteld ruim 1,1 miljard maakt. Tweeënhalf keer meer dan wat eerst in ultimatieve zin is geformuleerd.

Blijft staan het feitelijke ultimatum van 423,5 miljoen voor 2020. En dat is ruimschoots binnen. Case closed (of niet?). Maar nee, het blijkt dat Facebookgroep PO in actie (45.000 volgers) structureel geld wil. En de onderwijzers ook, getuige hun poll. Maar als je meer krijgt dan gevraagd, is een mogelijk stakingsverbod ook een reële dreiging.

Deelbelang

Nu is het lastig structureel geld te vragen van een kabinet dat van Prinsjesdag naar Prinsjesdag leeft en in 2021 aan het einde van de termijn is. Maar de vraag blijft hoe er zoveel licht kan zitten tussen het ultimatum en de verwachtingen van de achterban. Ik vermoed dat het ultimatum niet tot stand is gekomen door intensieve ledenraadpleging, maar door onderhandelingen tussen AOb, AVS, CNV, FNV overheid en FvOv, die elk een deelbelang in het onderwijs vertegenwoordigen en het ultimatum ondertekenden.

Vervolgens gingen de onderhandelaars mét de onderwijswerkgeversorganisaties naar Arie Slob. PO- en VO-raad zijn de counterparts van de bonden bij cao-onderhandelingen. Nu stellen die als cao-onderhandelaars weinig voor. Elk dubbeltje dat ze in de cao stoppen, moet uiteindelijk van Arie Slob komen. Deze gezamenlijke tocht voor meer geld valt te begrijpen als je niet weet dat je ‘bondgenoten’ een andere agenda en andere prioriteiten hebben en zich op het moment suprême tegen je keren.

Dus besloten de bonden (niet alleen AOb, maar alle eerder genoemde partijen) te tekenen. Het wordt vooral de AOb, met 85.000 leden de grootste van deze bonden, aangerekend. Maar alle eerder genoemde bonden gingen akkoord en besloten in gezamenlijkheid de staking af te blazen.

PO in actie

Een staking zonder ledenraadpleging, uitgeroepen en afgeblazen op basis van een eis die niet wordt gedragen door de achterban. Die achterban is opgeruid door PO in actie. Een groep die van alles wil, zelf geen verantwoordelijk neemt en anderen de schuld geeft wanneer ze niet op hun wenken worden bediend.

Welke les leren wij van de leraren?

1. Laat je niet gek maken op social media. Het is los zand.

2. Beleg ledenvergaderingen voor je een ultimatum stelt en schep redelijke verwachtingen

3. Stel een helder ultimatum zonder politiek jargon en niet kloppende rekensommen (nota bene in het onderwijs)

4. Samenwerken met werkgeversverenigingen waarin het politieke old boys netwerk een rol speelt, is levensgevaarlijk

5. Als je een actie uitroept en de sfeer langzamerhand begint op te warmen, dan kun je die niet ongestraft zonder leden te raadplegen afblazen.

6. Bedenk je timing vooraf. Zo kort voor de stakingsdatum onderhandelen is gevaarlijk, omdat het organisatorisch en logistiek heel ingewikkeld is om de staking ordentelijk af te blazen.

7. Bij twijfel niet tekenen, schorsen voor beraad en eventueel terug naar de achterban. In dat geval kun je de staking gebruiken om de situatie te bespreken.

8. Als je geen stoel aan de cao-tafel kunt afdwingen (vakbondsmacht), vraag je dan af wat je überhaupt aan die tafel te zoeken hebt.

Geplaatst op

De vakbond is dood, lang leve..deel 2

Ik schreef onlangs dit artikel naar aanleiding van de berichten over het ledenverlies bij de vakbonden. Ik ben er niet helemaal tevreden over, omdat mijn oplossing zich vooral richt op hoe je leden werft en bindt, maar daar redden we het niet mee. De vakbond zit ook zichzelf in de weg.

Bedrijven zijn tegenwoordig heel anders georganiseerd, door outsourcing en offshoring. Maar ook door nog meer schakel te zijn in een keten.

Kolommen

Vakbonden zijn ontstaan in beroepsgroepen, zoals drukkers, diamantbewerkers en lantaarnopstekers. Dat werkte, omdat de economie toen zo in elkaar stak. De baas was meestal de eigenaar. Langzamerhand is dit uitgegroeid tot een indeling in kolommen, zoals Bouw, Transport, Chemie, Voeding, Handel, Horeca en Metaal. Alhoewel veel bonden in West-Europa zijn gefuseerd en meerdere kolommen organiseren, gaat het werk en ook de samenwerking met werkgevers nog steeds langs die kolomindeling. Maar die werkgevers zijn vaak geen eigenaar meer. Producten worden niet meer in een bedrijf gemaakt en verkocht, maar in een complexe keten van onderlinge afhankelijkheid. Die keten bestrijkt vaak meer dan één kolom. Sterker nog, soms heel veel kolommen.

Stel, je bestelt een pizza via een platform of via een telefoonnummer. De eerste schakel is het platform in de ICT-kolom. De tweede schakel is de pizzabakker in de horecakolom. De bakker haalt zijn grondstoffen uit de voedingsmiddelenkolom. Hij huurt zijn pand in de dienstenkolom en krijgt zijn vergunningen uit de kolom Overheid. Wellicht heeft hij uitzendkrachten uit de Uitzendkolom in dienst. De bezorger komt uit de transportkolom. Er zijn dus zes cao’s die onafhankelijk van elkaar de prijs van het product beïnvloeden. En dit is een simpel voorbeeld. Kijk je bijvoorbeeld naar de keten van een platform als bol.com, dan wordt het nog veel ingewikkelder. Dan zien we ketens en sterren die zich uitspreiden over acht verschillende vakbondskolommen.

Ketenstrategie

Vakbonden hebben zelden een ketenstrategie, omdat ze vastzitten in die kolommen. Het is erg ingewikkeld en ze zijn er organisatorisch niet op ingericht. Een goed voorbeeld uit mijn eigen ervaring is privatisering van vuilophaaldiensten. Dat waren niet zo lang geleden machtige vakbondsbolwerken binnen de kolom Overheid. De meeste vuilophaaldiensten zijn inmiddels geprivatiseerd. Het personeel ging mee. De overheidsbonden volgden niet, want het was immers geen overheid meer. Ik herinner me een discussie met collega’s. Overheid zei: “Je mag ze hebben.” Vervoer zei: “Er zitten wielen onder, dus het is van ons.” Wij zeiden: “Het is industriële reiniging, dus diensten.” Overheid zei: “No way dat jullie een cao afsluiten die de laatste grote gemeentelijke bedrijven aanzet tot privatisering.” Gevolg: de ophaalbedrijven hebben vrij spel, want er is geen eensgezinde tegenmacht.

Werkgevers hebben feitelijk hetzelfde probleem. Ze gaan niet meer over hun eigen prijsstelling, Als we terug willen naar effectieve en gebalanceerde verhoudingen, moet eigenlijk alles op de schop van verticale naar horizontale organisaties. Dat dit ingewikkeld is, merk ik zelf in mijn huidige baan. Ik vertegenwoordig bonden van schoonmakers en beveiligers in de hele wereld. Onze grootste tegenspelers zijn G4S en ISS, werkgevers van respectievelijk zeshonderdduizend en vijfhonderdduizend werknemers. Bij ISS is door het integrated facility services-concept de schoonmaakcomponent inmiddels teruggevallen naar 50 procent van de business. De andere diensten zijn beveiliging (da’s nog makkelijk), catering en landscaping. Dat laatste valt onder een andere wereldfederatie, IUF. IUF doet zaken met cateringgigant Sodexo, waar precies het omgekeerde gebeurt. We zouden moeten samenwerken, maar dat gaat moeizaam.

Bangladesh Akkoord

Maar soms lukt het. Na de kledingfabriekramp in Bangladesh hebben de internationale kolommen Handel en Industrie en mensenrechtenorganisaties de koppen bij elkaar gestoken en samen het Bangladesh Akkoord gesloten. Het is een ketenakkoord waar de productie, distributie en de grote retailers deel van uit maken. In Bangladesh hebben zij nu een groot team van brandveiligheidsinspecteurs en is de kans op herhaling sterk afgenomen. En er zijn meer voorbeelden. Als we daarnaartoe werken, moeten we ook wegen vinden om onze wortels in de samenleving terug te vinden.